Fut
Birlik:
- Uzynlyk / uzaklyk
Bütindünýä ulanylyş:
- Fut esasan Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda resmi ölçeg birligi hökmünde ulanylýar. Kanada hem futy (standart metrik ulgama) goşmaça ölçeg birligi hökmünde ykrar edýär, fut aglaba Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynda ulanmaklyk dowam etdirilýär.
- Fut bütin dünýädaki awiasiýa senagatda hem boý ölçemesi üçin ulanylýan.
Häsiýetnama:
Fut Imperial ulgamynda we ABŞ-nyň adaty ölçeg ulgamynda ulanylýan uzynlyk birligi, ol bir ýardyň 1/3 bölegine deň we öz gezeginde 12 dýuýma deň bolup durýar.
Häsiýetnama:
1959-njy ýylda baglaşylan ýard we funt şertnamasynda (Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň we Milletleriň Arkalaşygynyň arasynda) ýard 0.9144 metr, fut bolsa 0.3048 metr (304.8 mm) diýlip kesgitlendi.
Asyl:
Fut ölçeg birligi hökmünde taryhyň dowamynda Gadymy Gresiýada we Rim Imperiýasynda ulanylypdyr we bu adyň gelip çykyşy uly adamyň, erkek adamyň aýagynyň (belki-de aýakgabynyň) ortaça ölçegi bilen baglanyşyklykda ýüze çykypdyr. Ilki bilen 16 sany düzüm böleklerine bölünmeklik bilen, rimliler futy on iki sany “uncial” ýagny häzirki iňlis dýuýmynyň gelip çykan sözüne bölüpdirler.
Milli we ýerli görnüşleriniň has köp ulanylmagyna garamazdan, futuň soňky iki müň ýylyň dowamynda Ýewropada ulanylmagy dowam edipdir. Nirede we (haçan) ulanylýandygyna laýyklykda fut adalgasy 273 mm ýaly kiçi ýa-da 357 mm ýaly uly uzynlyklary aňladyp bilýär.
Gijki 18-nji asyrda Fransiýanyň başyny başlamagy bilen birnäçe ýurtlarda metrik ulgamyň kabul edilmegi bilen fut ulanyşdan galypdyr.
Umumy salgylanmalar:
- Ýewropa futbolynda (sokker) derwezäniň beýikligi sekiz fut, ini bolsa sekiz ýarda (24 futa) deň.
- "Alty fut aşakda" diýip ewfemizm görnüşinde mazarda jaýlamaga diýilýär, ýa-da köplenç halatda merhum adama ýerden "alty fut aşakda" diýilýär.
- "Bäş fut beýik we ýokary galýan" (joşýan suw barada) Jonni Käş De La Soulyň aýdymynyň ady bolan we, soňra olaryň 1989 ýylda çykan meşhur hip hop albomynyň "3 fut beýik we ýokary galýan" adynda galandyr.
Ulanyş konteksti:
1995-nji ýýylda Beýik Britaniýada dýuým (fut, ýard we milýa bilen bilelikde) ýol belgileri we degişli uzaklyk we tizlik ölçegleri üçin esasy resmi birlikler hökmünde belgilendi. Beýleki kontekstlerde bolsa şuwagt metriki sistema easy sistemadyr, emma dýuýmlar entägem wagtal wagtal resmi bolmadyk ýagdaýda, esasanam desimal sistema kabul edilmezden öň Britaniýada doglan we bilim alan adamlaryň arasynda ulanylýar.
Güýç ölçeg birligi bolan poundal (ft•lb-m•s-2) ýaly beýleki ölçeg birliklerini elde etmek üçin fut, funt we sekundy ulanýan FPS sistemasynda fut hem esasy birlik hökmünde ulanylýandyr. (FPS sistemasy uly möçberde metr, kilogram we sekund esasly m.k.s. metriki sistemasy bilen çalşylandyr).
Komponent birlikler:
- 12 dýuým = 1 ft
Birnäçe:
- 3 fut = 1 ýd (ýard)